İrəvanla Bakı arasında sülhə bəzi yeni yanaşmaların ortaya çıxmasından danışmaq olarmı?

Moskva Beynəlxalq Əlaqələr Universitetinin Beynəlxalq Araşdırmalar İnstitutunun Avro-Atlantik Təhlükəsizlik Mərkəzinin eksperti Sergey Markedonov bu barədə fikirlərini paylaşıb.

“Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan Azərbaycanla sülhün bərqərar olması üçün 3 əsas məqamın razılaşdırıldığını bəyan edib. Ermənistan hökumətinin başçısının sözlərinə görə, əgər tərəflər razılaşdırılmış bu prinsiplərə sadiq qalarsa, onda sülh və münasibətlərin nizamlanması haqqında sazişin imzalanması reallaşacaq.

Bu və ya digər formada bu 3 məqam daha əvvəl, o cümlədən Ermənistan baş nazirinin çıxışlarında ortaya çıxmışdı. Söhbət nədən gedir?

Paşinyana görə, Azərbaycan və Ermənistan keçmiş SSRİ-dəki sərhədləri daxilində bir-birlərinin ərazi bütövlüyünü tanımalıdır. İkinci prinsip 1991-ci il Alma-Ata Bəyannaməsi əsasında demarkasiyanın aparılmasıdır. Belovejsk razılaşmasından sonra bu sənəd Sovet İttifaqının dağılmasından sonra yeni geosiyasi reallığı möhkəmləndirdi. Üçüncü prinsipə əsasən, tərəflər nəqliyyat kommunikasiyalarını açmalıdırlar.

İlk baxışdan hər şey mükəmməl görünür. Çoxdan gözlənilən sülh yaxın perspektiv kimi görünür. Bəs bir il əvvəl Alma-Ata Bəyannaməsi ayrılmaq üçün əsas kimi göstərilmədimi? Paşinyanın Qarabağı Azərbaycanın bir hissəsi kimi tanıdığı “imtina nitqində” iki ölkənin əraziləri ilə bağlı konkret rəqəmlər yer almayıbmı? Ritorik suallar. Lakin bütün bu etiraflar üçüncü Qarabağ müharibəsinin qarşısını ala bilmədi.

Paşinyanın 3 prinsipin razılaşdırılması ilə bağlı çıxışından üç gün əvvəl Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan oktyabrın 5-də Qranada bəyanatına istinad edib. Paşinyanla yanaşı, onu imzalayanlar arasında Almaniya kansleri Olaf Şoltz, Fransa prezidenti Emmanuel Makron və Avropa Şurasının rəhbəri Şarl Mişel də var. Lakin İlham Əliyev ərizəyə avtoqraf qoymayıb. O, İspaniyadakı danışıqlarda iştirak etməyib.

Üstəlik, nəqliyyat kommunikasiyalarına dair üçüncü bəndlə bağlı razılığın əldə olunub-olunmadığı bəlli deyil. “Dəhliz mövzusu” keçmişdəmi qaldı? Bu arada, demarkasiyanın da bir sıra nüansları var. Eksklavlar məsələsi təkcə çərçivə sazişi deyil, həm də praktik həll tələb edir.

Bir sözlə, Avrasiyada uzun müddətdir davam edən münaqişələrdən birinin sona çatması ilə bağlı nəticə çıxarmağa tələsmək yəqin ki, tezdir. Amma ola bilsin ki, tezliklə sülh müqaviləsi adlanacaq müəyyən sənədin peyda olması baş versin. Lakin hələlik onun təlatümlü regiona real sülh gətirəcəyi sualı açıq qalır”, - deyə Markedonov yazıb.